Kamyon ve Tır Fren Sistemi Nasıl Çalışır?
Fren, bir aracın hareket etmesini yavaşlatmak veya durdurmak için kullanılan bir mekanizmadır. Fren sistemleri ise tipik olarak otomobillerde bulunan daha karmaşık bir yapıya sahip sistemleri temsil eder. Aracı yavaşlatan veya durduran bu mekanizma sağlam bir yapıya sahip olmalıdır. Aracı güvenli bir şekilde yavaşlatmak için zayıf bir fren sistemi yeterli değildir. Aracın durumu dikkate alınarak sistem tasarlanır ve böylelikle fren sistemi araç ile en uygun şekilde çalışır.
İlkel ve eski fren sistemlerinde fren pedalına basıldığında tekerlekler diskler yardımıyla kilitlenirdi. Ancak günümüz otomobillerinde aracın savrulması, kilitlenmesi veya devrilmesi gibi durumları engellemeye çalışan modern fren sistemleri kullanılmaktadır. Fren sistemi çeşitlerinden birincisi hidrolik fren sistemidir. Hidrolik frenli araçlarda fren mekanizmasını harekete geçirmek için hidrolik basınç kullanılır. Havalı fren sistemleri ise ağır vasıta ve ağır ticari araçlarda kullanılmaktadır. Hidrolik frenler bir aracın tekerleklerini kilitlemesini önlemek için icat edilmiştir.
ABS sistemi, her bir tekerlek diğerinden daha az döndüğünde veya dönmediğinde çalışır. ASR fren sistemi ani bir tepki durumunda aracın savrulmasını engelleyen bir sistemdir. Bu kullanıcılar için daha güvenli ve daha kolay bir sürüş anlamına gelir. ESP ise aracın savrulmasını önlemek için geliştirilmiş bir fren sistemidir. ABS ve ASR’ye bağlı şekilde işler. Sistem sürücünün yaptığı her hareketi takip eder, böylelikle savrulma ya da dengesizlik yaşandığında devreye girer ve sürücünün yola güvenli bir şekilde devam etmesini sağlar. EBD arka ve ön frenlerdeki gücün eşit şekilde dağılmasını sağlar. Normal şartlarda fren yapıldığı anda araç arkadan öne kalkar. Bu sistem sayesinde aracın frenlerinin gücü düzenlenir. Aracın arka kısmı ise yere yaklaşır. Motor freni olarak da bilinir. Araçta bulunan yavaşlatma kuvvetlerinin genel adıdır. Gaz pedalı bırakıldığında motor yavaşlamaya başlar, motor freni nedeniyle araç bir süre sonra durur.
Kamyon fren sistemi fren pedalına uygulanan kuvveti tır gibi bir aracın lastiklerine aktarmak mümkün olmadığı için tekerleklere hava akımı uygular ve hava basıncını kullanır. Otobüs, kamyon, tır gibi ağır araçlarda fren pedalına uygulanan kuvvet aracın tekerleklerine iletilemez. Bu nedenle hava aracın tekerleklerine yükselir, bu da pnömatik güçle hareket eder. Tırlarda havalı frenler kullanılmaktadır. Aracın yük dağılımına göre sol ve sağ tekerleklere hava vererek savrulmayı ve devrilmeyi engeller. Aracın şasesine bağlı bir cihaz sayesinde sürücüden bağımsız olarak çalışır. Havalı fren sistemi arızaları ise hatlardan gelen daralma ve tıkanıklık, kampana ve balata aşınmaları, fren hava odalarındaki kaçaklık, fren basıncı düşüklüğü, fren ayarının düşük olması, balataların yağlı olması ve fren kampanasının bükülmesidir. Frenlerin hava yapması sonucunda hidrolik sıvısı fren hidrolik sisteminde dolaşır ve frenleme kuvveti üretmek için basınç oluşturur ve iletir. Akışkanlar sıkıştırılamaz ve üzerlerine etki eden aynı kuvveti iletir. Bu ilke fren sistemlerinde etkin bir şekilde kullanılmaktadır ve hava sıkıştırabilir. Yani bir kuvvet uygulandığında kuvvet iletilmeden bükülür. Bu nedenle fren pedalına basıldığında frenler tutmaz.
